| Een belangrijk onderdeel van de tentoonstelling ‘De verborgen impact van bestrijdingsmiddelen’ zijn de feiten en cijfers over dit onderwerp. In onderstaand overzicht per onderwerp de onderbouwing voor deze feiten en cijfers. |
Bestrijdingsmiddelen algemeen
Deze tabel bevat cijfers over de afzet (op de markt brengen) van bestrijdingsmiddelen door de agrochemische industrie in Nederland. De cijfers over 2023 zijn voorlopig.
Bron: CBS Statline Gewasbeschermingsmiddelen, 2025. StatLine - Gewasbeschermingsmiddelen; afzet werkzame stof, toepassingsgroepen
De effecten van bestrijdingsmiddelen op insecten, vogels en vlinders
Onderstaande bronnen beschrijven een afname van de insectenpopulaties in Nederland en Europa, waar bestrijdingsmiddelen een oorzaak van zijn.
Kleijn et al. (2018) Achteruitgang insectenpopulaties in Nederland: trends, oorzaken en kennislacunes. Achteruitgang insectenpopulaties in Nederland: trends, oorzaken en kennislacunes - Wageningen University & Research
Hallmann et al. (2019) Declining abundance of beetles, moths and caddisflies in the Netherlands. Insect conservation and diversity 13(2), 127-139 Declining abundance of beetles, moths and caddisflies in the Netherlands - Hallmann - 2020 - Insect Conservation and Diversity - Wiley Online Library
De Vlinderstichting (2025). Vlinderstand verder gedaald – ook afname algemene soorten. Geraadpleegd op: De Vlinderstichting | Vlinderstand verder gedaald – ook afname algemene soorten
Deze bron van de Wageningen Universiteit beschrijft de negatieve effecten van neonicotinoïden - een groep bestrijdingsmiddelen – op vogels.
Molenaar et al. (2024). Neonicotinoids Impact All Aspects of Bird Life: A Meta-Analysis. Ecology Letters 27(10). Neonicotinoids Impact All Aspects of Bird Life: A Meta‐Analysis
Dit onderzoek toont aan dat bij het groot koolwitje fipronil-blootstelling van de rupsen in het vlinderstadium leidde tot sterk verminderde voortplanting.
Gols et al. (2020) Reprotoxic effects of the systemic insecticide fipronil on the butterfly Pieris. Proceedings of the Royal Society B, 287(1922). Reprotoxic effects of the systemic insecticide fipronil on the butterfly Pieris brassicae | Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences
Oorzaken van de ziekte van Parkinson
De belangrijkste veroorzakers van de ziekte van Parkinson zijn giftige stoffen in het milieu. De belangrijkste hiervan zijn bepaalde pesticiden, industriële oplosmiddelen zoals trichloorethyleen (TCE) en luchtvervuiling.
Bron: Dorsey, E. R., & Bloem, B. R. (2024). Parkinson’s Disease Is Predominantly an Environmental Disease. Journal of Parkinson’s Disease, 14(3), 451–465.
Bij ruim 85 procent van de mensen met de ziekte van Parkinson is er geen genetische oorzaak.
Bron: Tran, J. et al., (2020). Genetic predispositions of Parkinson’s disease revealed in patient-derived brain cells. NPJ Parkinson’s Disease, 6(1).
Kwaliteit van water
Dit rapport beschrijft hoe zeer toxische bestrijdingsmiddelen systematisch in natuur- en recreatiewater worden aangetroffen, vaak de geldende normen overschrijden en daarmee een blijvende milieu- en biodiversiteitsdruk veroorzaken.
Bron: Natuur & Milieu, 2023. Hoe giftige bestrijdingsmiddelen onze natuur bedreigen. Bestrijdingsmiddelen in en om recreatiewater. Bestrijdingsmiddelen-in-en-om-natuur-en-recreatiewater-Natuur-Milieu-2023.pdf
Dit rapport laat zien dat er nog steeds veel bestrijdingsmiddelen in natuur en water terechtkomen, dat de huidige regels kwetsbare gebieden niet genoeg beschermen, en dat er betere maatregelen nodig zijn om water en natuur schoon en gezond te houden.
Bron: Natuur & Milieu, 2024. Bestrijdingsmiddelen in Nederlandse natuur en water. Schending van de Europese verplichtingen. Bestrijdingsmiddelen-in-Nederlandse-natuur-en-water-versie-7-PDF.pdf
Effecten van bestrijdingsmiddelen op natuur en milieu
Deze website legt uit dat bijen tellen belangrijk is om te weten hoe het met bijen gaat in Nederland en om ze beter te kunnen beschermen.
Bron: Nationale Bijentelling. Waarom bijen tellen? Geraadpleegd op 9 juli 2025 via Home - Nationale Bijentelling
Dit onderzoek laat zien dat biologische landbouw gemiddeld meer soorten planten en dieren ondersteunt dan gangbare landbouw.
Tuck et al. 2015. Land-use intensity and the effects of organic farming on biodiversity: a hierarchical meta-analysis. Journal of Applied Ecology, 51(3).https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/1365-2664.12219
Dit onderzoek toont dat bepaalde bestrijdingsmiddelen de afbraak van glyfosaat en de gezondheid van bodemorganismen verstoren.
Bron: Mäder, P., et al., (2024). Effects of MCPA and difenoconazole on glyphosate degradation and soil microorganisms. Environmental Pollution, 362, 124926.
Deze studie laat zien dat herhaald gebruik van glyfosaat nuttige bodemmicro-organismen kan aantasten en zo de bodemkwaliteit schaadt.
Bron: Druille, M., et al., (2016). Repeated annual glyphosate applications may impair beneficial soil microorganisms in temperate grassland. Agriculture, Ecosystems & Environment, 230, 184–190.
Bestrijdingsmiddelen op het werk
Deze bron geeft cijfers over hoeveel en welke soorten bestrijdingsmiddelen in de Nederlandse landbouw worden gebruikt, uitgesplitst naar werkzame stof, teelt en toepassing.
Bron: CBS Statline, 2022. Gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw: werkzame stof, gewas, toepassing. StatLine - Gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw; werkzame stof, gewas, toepassing
Mensen die werken met bestrijdingsmiddelen lopen 1,5 – 2,5x meer risico dan andere burgers om de ziekte van Parkinson te krijgen.
Bron: Elbaz, A. et al., (2009). Professional exposure to pesticides and Parkinson disease. Annals of Neurology, 66(4), 494–504.
Bestrijdingsmiddelen thuis
Dit rapport laat zien dat er nog steeds zeer giftige bestrijdingsmiddelen voor particulier gebruik verkrijgbaar zijn, die gevaarlijk zijn voor mens, dier en milieu.
Pesticide Action Network Netherlands, 2025. Zeer giftige bestrijdingsmiddelen voor huis en tuin. Geraadpleegd op 7 juli 2025 via Zeer giftige bestrijdingsmiddelen voor huis en tuin
Lewis, K.A., Tzilivakis, J., Warner, D. and Green, A. (2016) An international database for pesticide risk assessments and management. Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, 22(4), 1050-1064. DOI: 10.1080/10807039.2015.1133242
Dit onderzoek toont aan dat in boeketten nog verboden pesticiden worden gevonden.
Bron: Pesticide Action Network Netherlands, 2025. Verboden pesticiden in boeketten. Onethische en onverantwoorde praktijken. Geraadpleegd op 7 juli 2025 via: onderzoeksrapport-1.pdf
Huisstof bevat resten van wel 50-108 verschillende bestrijdingsmiddelen (bij agrariërs in Nederland).
Bron: Navarro, I., et al., (2023). Occurrence of pesticide residues in indoor dust of farmworker households across Europe and Argentina. Science of The Total Environment, 905, 167797.
In Frankrijk is aangetoond dat mensen die bij wijngaarden wonen 10-16% meer kans hebben om de ziekte van Parkinson te krijgen.
Kab, S. et al., (2017). Agricultural activities and the incidence of Parkinson’s disease in the general French population. European Journal of Epidemiology, 32(3), 203–216.
Omgevingsonderzoek bestrijdingsmiddelen RIVM
Bron NL: Montfoorts M.H.M.M. et al., (2019) Bestrijdingsmiddelen en omwonenden: Samenvattend rapport over blootstelling en mogelijke gezondheidseffecten. RIVM-rapport 2019-0052.
Bron EN: Gooijer Y.M. et al., (2019). Research on exposure of residents to pesticides in the Netherlands: OBO flower bulbs. RIVM-rapport 2019-0052.