Blog: Herkennen
3 november 2025
Ik las een column van Frits Abrahams in NRC over de voetballer John de Wolf die zijn moeder met Alzheimer niet meer bezoekt omdat ze hem niet meer herkent. Je kunt daar van alles van vinden, maar voor mij is het vooral reden om nog weer eens na te denken over het woord 'herkennen'. In de euthanasieverklaring van mijn man stond dat hij niet langer wilde leven als hij zijn geliefden niet meer zou herkennen. Toen hij dit zo formuleerde vlak na zijn diagnose, leek mij dat een redelijk duidelijke grens. Maar daar ben ik van terug gekomen. Want hoe definieer je ‘herkennen’?
Wanneer herkent iemand je niet meer? Mensen hechten daarbij vaak veel waarde aan het noemen van hun naam. Maar dat lijkt mij eerlijk gezegd geen goed criterium. Mijn man heeft in de laatste jaren van zijn leven mijn naam niet meer genoemd. Ik heb hem er ook nooit om gevraagd. Maar hij wist wel degelijk wie ik was, straalde zodra hij mij herkende - al had dat naarmate zijn ziekte vorderde wel wat voeten in aarde.
Ik vind in mijn aantekeningen een stukje dat ik er destijds over schreef.
Als ik de afdeling [van het verpleeghuis] op loop, raak ik verwikkeld in een gezellig gesprekje met Tineke over de trui die ze aan heeft. Terwijl we patroon, kleuren en algemene voordelen van het breisel bespreken, zie ik mijn man naderen. Hij is bezig aan één van zijn vele rondjes over de gang. Ik probeer oogcontact te maken, maar hij loopt me straal voorbij.
Een minuutje later neem ik afscheid van Tineke met de woorden dat ik nu mijn man ga zoeken. Ik loop hem tegemoet. Eenmaal vlakbij spreid ik mijn armen wijd uit en zeg ik breed lachend: ‘Hi, lieverd.’ Ik neem zijn gezicht in mijn handen en geef hem een dikke zoen. ‘Ha, daar ben je’, reageert hij onmiddellijk. Hij straalt.
Hij herkent me gelukkig nog steeds moeiteloos. Voorwaarde is alleen wel dat ik me houd aan mijn vaste begroeting die al zijn zintuigen aan het werk zet.
En daarin zou volgens mij best wel eens de kern kunnen zitten. Bij mensen met dementie zitten functies die bij gezonde mensen zo voor het grijpen liggen, vaak diep verborgen onder de symptomen van de ziekte. Het is soms een hele zoektocht om ze tevoorschijn te laten komen. Daar is tijd, aandacht, veel geduld en goed kijken en luisteren voor nodig.
Nu wil ik natuurlijk absoluut niet suggereren dat de moeder van John de Wolf nog voor hem te bereiken is als hij maar genoeg zijn best doet, maar in mijn ervaring – ook met de bewoners in het verpleeghuis waar ik vrijwilliger ben - is het de moeite waard om het te blijven proberen. Soms kan zich zomaar een wonder voltrekken.