De ziekte van Parkinson is een neurodegeneratieve aandoening die bij mensen progressieve motorische en niet-motorische klachten veroorzaakt. Er bestaat op dit moment geen ziektevertragende behandeling voor mensen met Parkinson. Wel vinden er momenteel diverse studies plaats waarin wordt onderzocht of de ziekte door farmacologische of leefstijlinterventies vertraagd kan worden. In deze studies wordt het effect van interventies gemeten met klinische motorische scores, zoals de UPDRS. Klinische scores worden echter beïnvloed door verstorende factoren, zoals spanning, slaapdeprivatie of comorbiditeiten. Dit kan ertoe leiden dat een behandeling die de ziekte daadwerkelijk vertraagt ogenschijnlijk geen effect heeft op de klinische score. Hierdoor kan ten onrechte worden geconcludeerd dat een behandeling geen ziektevertragend effect heeft (vals-negatief resultaat). Om het effect van een ziektevertragende behandeling te kunnen vaststellen is er behoefte aan een accurate maat voor de ziekteprogressie.
Hoofdonderzoekers: Dr. Sirwan Darweesh (RadboudUMC, Nijmegen) en Dr. Ir. Rick van der Vliet (Erasmus MC, Rotterdam)
Bij mensen met Parkinson is afbraak van de substantia nigra pars compacta (SNc) verantwoordelijk voor progressie van motorische symptomen. Het ligt daarom voor de hand om schade aan de SNc als maat voor het effect van ziektevertragende interventies te gebruiken. Echter, momenteel bestaat er nog geen accurate manier om degeneratie van de SNc vast te stellen. In dit project zullen wij een nieuwe biomarker voor afbraak van de SNc onderzoeken: de concentratie in het bloed van celvrije DNA fragmenten (cvDNA) afkomstig van de SNc. Wanneer een cel beschadigd raakt, komt het DNA van de cel in kleine fragmenten in het bloed vrij. Hoewel de basevolgorde van deze fragmenten geen onderscheid maakt tussen verschillende cellen van dezelfde persoon, is het methylatiepatroon van het DNA per cel wel uniek. Dit maakt het mogelijk om de oorsprong van circulerende fragmenten te bepalen. Het gebruik van cvDNA is nieuw in het Parkinsononderzoek, maar is al succesvol toegepast in de oncologie en bij andere neurologische ziekten zoals multiple sclerose en traumatisch hersenletsel.
Het project in fasen
Dit project zal uit drie fasen bestaan (a-c). In de biomarkerontwikkelingsfase (a) zullen we primers voor SNc neuronen ontwikkelen. In de monsterverwerkingsfase (b) zullen we SNc cvDNA concentraties bepalen in drie herhaalde plasmamonsters van 125 diep-gefenotypeerde mensen met Parkinson die deelnemen aan de Parkinson op Maat studie (Bloem, BMC Neurol, 2019). De plasmamonsters zijn eerder reeds afgenomen; mensen met Parkinson worden dus niet aan nieuwe handelingen onderworpen. In de analysefase (c) zullen we onderzoeken hoe de SNc cvDNA concentratie verandert over de tijd als functie van de klinische ziekteduur, als maat voor ziekteprogressie. Deze informatie zullen we gebruiken om de statistische power te modelleren voor toekomstige interventiestudies die cvDNA als uitkomstmaat gebruiken.
Wanneer in fase (c) van dit project wordt aangetoond dat cvDNA een valide maat voor ziekteprogressie is, dan zullen wij in de nabije toekomst voortbouwen op het huidige project door (I) onze laboratoria beschikbaar te stellen voor het verwerken van plasmamonsters in toekomstige interventiestudies; (II) metingen van cvDNA in (leefstijl)interventiestudies in het Parkinson Centrum Nijmegen toe te passen; en (III) metingen van cvDNA in prodromale cohorten uit te voeren, om te bestuderen of cvDNA tevens als maat voor ziekteprogressie in preventiestudies zou kunnen worden gebruikt. Wij zullen mensen met Parkinson over de resultaten van dit project informeren middels nieuwsbrieven (o.a. via de Parkinson Vereniging), online video’s (o.a. ParkinsonTV) en bijeenkomsten (Parkinson Cafés).
