Stoornissen in ruimtelijk zien bij de ziekte van Parkinson
10 december 2025
Het is bekend dat mensen met de ziekte van Parkinson problemen kunnen hebben met zien. Veelvoorkomende klachten zijn: minder zien, wazig zien, dubbelzien, verhoogde gevoeligheid voor licht, en problemen met schatten van afstanden. In Nederland is onder andere door de Groningse onderzoekster Iris van der Lijn onderzoek gedaan naar deze problemen. Zij promoveerde op dit onderwerp in april 2025. Er is nu een Braziliaans overzicht verschenen dat dieper ingaat op problemen met het schatten van afstanden en andere stoornissen die horen bij achteruitgaand ruimtelijk zien.
Door werkgroep wetenschapsnieuws
Wat is ruimtelijk zien?
Ruimtelijk zien betekent dat je kunt inschatten waar dingen om je heen zich bevinden. Bijvoorbeeld hoe ver iets van je af is. Maar ook of je ergens tussendoor past, waar een drempel of trap begint, en hoe je door een kamer moet lopen zonder iets te raken. Je gebruikt ruimtelijk zien bij bijna alles wat je doet: lopen, pakken, fietsen en/of autorijden, jezelf oriënteren. Bij een storing van het ruimtelijke zien is het lastig om een sleutel in het slot te steken, of een ritssluiting dicht te maken. Vervelend, maar geen ramp. Ernstiger zijn het risico om te vallen of ergens hard tegenaan te lopen, en verkeerde afstand-inschattingen in het verkeer.
Achteruitgang bij de ziekte van Parkinson
Uit onderzoek is gebleken dat het ruimtelijk zien bij veel mensen met de ziekte van Parkinson achteruitgaat. Hersenscans (MRI, PET en moleculaire beeldvorming) laten zien welke gebieden van de hersenen hierbij betrokken zijn, en ook dat verbindingen tussen bepaalde delen van de hersenen verzwakt zijn. De achteruitgang kan al in een vroeg stadium optreden, zelfs bij mensen zonder duidelijke geheugen- of andere denkproblemen. Als de ziekte erger wordt ontstaan bij een deel van de patiënten milde denkproblemen. Van deze groep heeft ongeveer een derde last van problemen met het ruimtelijk zien. Bij die groep is de kans groot dat zij later een vorm van dementie krijgen. Vrijwel alle mensen met parkinsondementie hebben problemen met ruimtelijk zien.
Testen schieten tekort
De onderzoekers benadrukken dat de testen die zorgverleners gebruiken om deze problemen op te sporen vaak niet goed genoeg zijn. Veel tests sluiten niet aan bij situaties uit het echte leven. Daardoor blijven klachten soms onopgemerkt. Er is volgens de auteurs dringend behoefte aan betere en realistischere manieren om afwijkingen in het ruimtelijk zien te meten. Daarom pleiten zij voor modernere en meer ‘levensechte’ testmethoden. Een voorbeeld daarvan is virtual reality (VR). Daarbij draagt iemand een speciale bril en beweegt door een virtuele omgeving, zoals een woonkamer of supermarkt. In zo’n veilige omgeving kun je goed zien hoe iemand obstakels ontwijkt of zijn weg vindt. Dit lijkt veel meer op echte situaties dan een test met pen en papier. Daarnaast zijn er digitale puzzels en navigatiespelletjes op tablet of computer. Die meten bijvoorbeeld hoe iemand een route plant, hoe goed iemand objecten in gedachten kan draaien, of hoe precies iemand voorwerpen neerzet.
Andere parkinsonismen
Problemen met het ruimtelijk zien zijn niet exclusief voor de ziekte van Parkinson. Andere parkinsonismen kunnen deze stoornissen ook hebben. De aard en ernst van die problemen verschillen per type. Bij CBS (corticobasaal syndroom) en LBD (dementie met Lewy lichaampjes) zijn de stoornissen het ergst. Ook mensen met PSP (progressieve supranucleaire paralyse) hebben vaak moeite met ruimtelijke oriëntatie.
Aanbeveling
Problemen met het ruimtelijk zien leiden tot verlies van zelfstandigheid, verhoogd valrisico en verminderde kwaliteit van leven. Daarom roepen de auteurs op tot structurele aandacht in de zorgpraktijk. Zij adviseren dat bij routinecontroles niet alleen de gezichtsscherpte wordt gecontroleerd, maar ook het ruimtelijke zien. Verder pleiten ze voor het aanbieden van trainingen, zodat mensen met parkinson beter kunnen omgaan met hun omgeving en veiliger kunnen functioneren. Vroegtijdige herkenning en passende zorg kunnen een belangrijke rol spelen in het verbeteren van veiligheid en levenskwaliteit van mensen met parkinson.
De Nederlandse situatie
Gelukkig is er in de Nederlandse zorg al wel degelijk aandacht voor problemen met het ruimtelijk zien. Er staan aanbevelingen in verschillende richtlijnen, ook voor het gebruik van specifieke testen. In de uitvoering zijn er echter nog grote variaties. Er is geen uniforme, gelijke standaardtest die overal gebruikt wordt, en de keuze van testen hangt vaak af van beschikbare neuropsychologen, testcapaciteit en tijd.
Samenvatting
Problemen bij het ruimtelijk zien komen vaak voor bij de ziekte van Parkinson. Dit verdient meer aandacht. In Nederland gebeurt er al veel, maar nog niet overal in dezelfde mate, en verbetering is mogelijk.
Besproken artikel
Henrique Soares Dutra Oliveira, Sarah Teixeira Camargos, Francisco Cardoso, Paulo Caramelli, Visuospatial impairment in Parkinson's Disease: why we should keep an eye on it, Parkinsonism & Related Disorders,
Volume 140, 2025, 108064, ISSN 1353-8020, https://doi.org/10.1016/j.parkreldis.2025.108064.
Zie ook
Oogproblemen, Parkinson Vereniging (2024)
Promotie Iris van der Lijn: Visual complaints in people with Parkinson's disease (2025)
Meer onderzoek naar parkinson(ismen) is nodig
Wilt u een donatie doen voor wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte van Parkinson en parkinsonismen? Steun dan het werk van ParkinsonNederland! |